Türkiye’nin yatırım mevzuatı, uluslararası standartlara uygunluğu ve sadeliğinin yanında tüm yatırımcılara eşit muamele sunmaktadır. Yatırım mevzuatının temelini; 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Kanunu, 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği, çok taraflı ve ikili anlaşmalar ile sektörel bazda yatırımların teşvikini düzenleyen muhtelif kanunlar ve ilgili alt düzenlemeler oluşturmaktadır.
1.Doğrudan Yabancı Yatırım İçin Yasal Çerçeve
1. 4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) Kanunu
4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) Kanunu’nun amacı:
DYY Kanunu, yabancı yatırımcılar ve doğrudan yabancı yatırımların bir tanımını yapmaktadır. Ayrıca bu kanun; yatırım yapma özgürlüğü, ulusal muamele, kamulaştırma ve devletleştirme, kârın serbest transferi, ulusal ve uluslararası tahkim ve alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, nakit dışı sermayenin değerlenmesi, yabancı personel istihdamı ve irtibat büroları gibi doğrudan yabancı yatırımların önemli ilkelerini de açıklamaktadır.
DYY Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nde DYY Kanunu içinde yer verilen konulara ilişkin prosedür ve ilkeler belirtilmiştir. DYY Kanunu’nun yabancılar için verilen çalışma izinleri konusundaki hedefi:
2. İkili Anlaşmalar
2. a. Yatırımların Teşvik Edilmesi ve Korunmasına Yönelik İkili Anlaşmalar
Yatırımların teşvik edilmesi ve korunmasına yönelik ikili anlaşmalar, 1962 yılından bu yana, karşılıklı yatırım ilişkilerini geliştirme potansiyeline sahip ülkelerle imzalanmaktadır. Karşılıklı yatırım anlaşmalarının temel amacı, söz konusu ülkelerin sınırları dâhilindeki yatırımcılar ve yatırımlara yönelik muamele standartlarını belirleyerek akit taraflar arasında ekonomik iş birliği için olumlu bir ortam oluşturmaktır. Bu anlaşmalar, akit taraflar arasındaki sermaye akışını artırarak istikrarlı bir yatırım ortamı sağlamayı amaçlamaktadır. Ayrıca, uluslararası tahkim hükmüne sahip bu anlaşmalar, yatırımcılar ve ev sahibi ülke arasında doğabilecek anlaşmazlıkların en etkin biçimde çözülmesine ilişkin yolları ortaya koymaktadır. Türkiye 105 ülke ile İkili Yatırım Anlaşması imzalamıştır. Ancak Türkiye, uluslararası bir anlaşmanın ulusal hukuk sisteminin bir parçası haline gelmesi için onaylanması ve yayımlanmasının gerektiği düalist bir ülkedir. Bu kapsamda, söz konusu 105 İkili Anlaşmanın şu ana kadar 80 tanesi yürürlüğe girmiştir.
80 ülke
Afganistan, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Belçika-Lüksemburg, Beyaz Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Çin, Danimarka, Estonya, Etiyopya, Fas, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Güney Kore, Gürcistan, Hırvatistan, Hindistan, Hollanda, İngiltere, İran, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Japonya, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Kosova, Kuveyt, Küba, Letonya, Libya, Litvanya, Lübnan, Macaristan, Makedonya, Malezya, Malta, Meksika, Mısır, Moğolistan, Moldova, Morityus, Özbekistan, Pakistan, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Senegal, Sırbistan, Singapur, Slovakya, Slovenya, Suriye, Suudi Arabistan, Tacikistan, Tanzanya, Tayland, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna, Umman, Ürdün, Yemen, Yunanistan
Kaynak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
2. b. Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları
Türkiye 83 ülke ile, herhangi iki ülkeden birinde ödenmiş olan bir verginin, diğerinde ödenmesi gereken vergiden düşülmesine ve bu yolla çifte vergilendirmenin önlenmesine olanak tanıyan Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları (ÇVÖA) imzalamış bulunmaktadır.
83 ülke
Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Belçika, Beyaz Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna Hersek, Brezilya, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Çin, Danimarka, Endonezya, Estonya, Etiyopya, Fas, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Güney Kore, Gürcistan, Hırvatistan, Hindistan, Hollanda, İngiltere, İran, İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Japonya, Kanada, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Kosova, Kuveyt, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya, Lübnan, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malezya, Malta, Meksika, Mısır, Moğolistan, Moldova, Norveç, Özbekistan, Pakistan, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan ve Karadağ, Singapur, Slovakya, Slovenya, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tacikistan, Tayland, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna, Umman, Ürdün, Yemen, Yeni Zelanda, Yunanistan
Kaynak: Hazine ve Finans Bakanlığı
Türkiye, bu anlaşmaya taraf olan ülkelere yenilerini ekleyerek Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmalarının kapsama alanını genişletmeye devam etmektedir.
2. c. Sosyal Güvenlik Anlaşmaları
Türkiye 28 ülke ile Sosyal Güvenlik Anlaşması imzalamış olup, bu anlaşmalar kendi ülkeleri dışında çalışanların ülkeler arasındaki hareketini kolaylaştırmaktadır. Bu ülkelerin sayısı, DYY kaynağı ülkelerin genişleyen yelpazesine bağlı olarak artacaktır.
28 ülke
Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İsveç, İsviçre, İtalya, Kanada ve Kebek eyaleti, Karadağ, Güney Kore, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Libya, Lüksemburg, Makedonya, Norveç, Romanya, Sırbistan, Slovakya
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)
3. Gümrük Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA)
Türkiye ve Avrupa Birliği arasındaki Gümrük Birliği Anlaşması 1996 yılından bu yana yürürlüktedir. Bu anlaşma, Türkiye ve AB ülkeleri arasında herhangi bir gümrük kısıtlaması olmaksızın ticaret yapılmasına olanak tanımaktadır. AB ile Türkiye arasındaki Gümrük Birliği, Türkiye’nin AB tam üyeliğine giden yolda atılmış bir adımdır.
Türkiye’nin şimdiye kadar 42 ülke ile imzalamış olduğu Serbest Ticaret Anlaşmaları, ülkelerin aralarında ticareti yapılan birçok mal ve hizmete yönelik tarife, kota ve tercihlerin ortadan kaldırılmasına izin verdiği bir serbest ticaret alanı oluşturmaktadır. Bu çerçeveden bakıldığında, düşük maliyetli ulaşımın yanı sıra, görece düşük maliyetli ancak iyi eğitimli bir iş gücünün de sağladığı avantajla birlikte, birçok küresel şirketin sadece AB ve hızla büyüyen Türkiye pazarı için değil, Orta Doğu, Karadeniz ve Kuzey Afrika için de neden Türkiye’yi ikinci bir tedarik merkezi ve üretim üssü olarak kullandıkları anlaşılmaktadır.
42 ülke
Arnavutluk, Bosna Hersek, EFTA, Faroe Adaları, Fas, Filistin, Güney Kore, Gürcistan, İsrail, Karadağ, Makedonya, Malezya, Mısır, Moldova, Morityus, Sırbistan, Singapur, Suriye*, Şili, Tunus, Ürdün
Müzakere Süreci Tamamlanan Ülkeler: Faroe Adaları, Gana, Kosova, Lübnan, Sudan
Müzakere Sürecinde Olan Ülkeler: Cibuti, Çad, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Ekvador, Endonezya, Japonya, Kamerun, Kolombiya, Körfez İşbirliği Konseyi, Libya, Meksika, Mercosur, Pakistan, Peru, Seyşeller, Tayland, Ukrayna
*askıya alınmış
Kaynak: Ticaret Bakanlığı
